In het boek "Rechtspraak van buiten: negenendertig door de rechtssociologie geinspireerde annotaties: liber amicorum prof. dr. J.F. Bruinsma" (Kluwer 2010, ISBN 978-90-13-07182-5) laat professor Nick Huls zijn licht over het proefproces van 5 juni 2009 schijnen.
In de 7 pagina's tellende bijdrage geeft hij onder de titel "Hoge Raad van boven" zijn visie weer.
Hier enkele aandachts-/vraagpunten uit deze bijdrage.
De Hoge Raad is door de Procureur-Generaal op het verkeerde been gezet en heeft beslist op basis van een onjuiste wetsuitleg.
Hoe kan het dat de conclusies van een gezaghebbend deskundige het moet afleggen tegen een artikel van de secretaris van de klachtencommissie DSI dat vervolgens als maatgevend wordt gehanteerd?
Hoe kan het dat het antwoord van een minister die niet primair verantwoordelijk is voor een wet richtinggevend is voor de hoogste rechter?
Op het gebied van de WCK is de Hoge Raad niet deskundig.
Dit is een onwenselijke ontwikkeling, concludeert promovenda Viola Van Bogaert, want er zijn volgens haar geen instrumenten meer om de rechter in toom te houden. Van Bogaert promoveert op 7 juli aan de RUG.
Vandaag in het NLJD een tipje van de sluier (of toga, wat u wil), want advocaten, notarissen, artsen en ambtenaren kunnen aansprakelijk worden gesteld voor fouten, maar voor de magistraten geldt 'vrijheid blijheid'.
Rechters zijn in Nederland van oudsher een onafhankelijke macht. Ze moeten de wetgevende en uitvoerende macht onafhankelijk kunnen controleren. Dit is gebaseerd op een bepaling in de Grondwet. Maar hierin treedt een verschuiving op. 'We zeggen nu dat rechters vrij moeten zijn van alle dwang in het nemen van hun beslissing', aldus Van Bogaert. 'Dat is een ruimere omschrijving, die ook beter past in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Hierin staat dat elke zaak eerlijk en onpartijdig moet worden behandeld.
Controle van dit proces, zelfs door een politiek orgaan, is niet per definitie in strijd met het EVRM. Kijk maar naar rechters die in Engeland kunnen worden afgezet, of hier in Nederland naar het feit dat ze worden aangesteld bij Koninklijk Besluit.'
Van wetstoepasser naar rechtsvormer
Behalve een andere notie van 'onafhankelijkheid' is er een tweede ontwikkeling die rechters meer macht geeft. Vroeger hield de rechter zich strikt aan de wetsteksten en was dus niets meer dan 'wetstoepasser'. Tegenwoordig is dat anders. Uit Van Bogaerts onderzoek blijkt dat er een verschuiving is opgetreden, waarbij rechters de wet mogen interpreteren en in sommige gevallen zelfs aanvullen. Door beide ontwikkelingen is het fundament onder de rechtsstatelijke positie van de rechter weggevallen. Een logisch gevolg zou zijn dat de `nieuwe rechter' aansprakelijk gesteld kan worden voor eventuele missers. En juist die aansprakelijkheid is in Nederland in de laatste jaren verdwenen.
Van Bogaert: een vreemde, uitzonderlijke situatie
De beroepsmatige aansprakelijkheid van rechters verdween samen met de rechtsweigeringprocedure in 2002. Vijf jaar eerder al werd de theoretische mogelijkheid om de rechter aan te klagen op basis van een onrechtmatige daad afgeschaft. 'We staan voor een heel vreemde situatie. Advocaten, notarissen, artsen, ambtenaren; allemaal kunnen ze aansprakelijk worden gesteld voor de misstappen die ze begaan. Alleen rechters niet, voor hen is het vrijheid blijheid.' Van Bogaert concludeert dat de belangrijkste redenen om de twee aansprakelijkheidsmogelijkheden af te schaffen geen hout snijden.
'De politiek vond dat de onafhankelijkheid van rechters in het geding was en dat een aansprakelijkheid voor onrechtmatige rechtspraak schade toe zou brengen aan het vertrouwen in de rechterlijke macht. Beide argumenten blijken onjuist.'
De 'andere, gemiddelde rechter'
In het tweede deel van haar onderzoek beantwoordt Van Bogaert de vraag of de aansprakelijkheid van rechters die nu ontbreekt misschien toch wenselijk is. Het antwoord is ja. `Je komt ermee tegemoet aan de partijen die schade lijden als gevolg van een foute uitspraak. Het enige waarvoor je moet waken is willekeur in de beoordeling van rechters.'
Van Bogaert doet een aanbeveling om deze willekeur te voorkomen. De vraag of een rechter eerlijk en onpartijdig heeft gehandeld staat in principe los van zijn uitspraak. Alleen die uitspraak zou je moeten toetsen. Dat kan door het 'andere rechter'-criterium. 'Je stelt de vraag of een andere gemiddelde rechter in dezelfde omstandigheden tot dezelfde uitspraak zou zijn gekomen. Met andere woorden: was de gewezen uitspraak te voorzien?'
Het komt vaak voor dat rechters ook blunders maken, waardoor burgers daar slachtoffer van worden. Hier kan men toch niets tegen doen. Het moet mogelijk zijn dat ook rechters gesanctioneerd worden op hun blunders en hun onzorgvuldigheid.
Ik heb er recent mee te maken gehad dat de rechter een onzorgvuldige uitspraak heeft gedaan en in beroep gaan is niet mogelijk. Het lijkt erop dat de rechters in zo’n geval, zoals mijn geval, uitgaan van de eerste ingediende stukken zonder aanvulling of bewijzen. Dit blijkt nadat ik de nadelige uitspraak thuis toegestuurd kreeg.
Ik heb ooit een advocaat gevraagd om de betreffende zaak te combineren met onrechtmatige daad van een verzekeringsmaatschappij. Deze advocaat heeft ingestemd, maar probeerde de zaak te splitsen zonder overleg. Vlak voor de zitting, werd ik door de advocaat geïnformeerd over haar acties. Ik heb de advocaat per direct ontzet en ik wenste geen samenwerking meer. Ik heb de rechtbank per fax verzocht, mij in de gelegenheid te stellen mijn zaak zelf te behartigen. Ik kreeg hierop echter geen antwoord. Ongeveer drie weken later, heb ik weer een fax verzonden naar de rechtbank met het zelfde verzoek, tevens heb ik de rechtbank duidelijk gemaakt dat de eerder genoemde advocaat geen deel meer uitmaakt in de zaak.
Enkele dagen later kreeg ik een brief met de mededeling, de mogelijkheid mijn dupliek in te dienen. Uiteraard heb ik als een raket mijn dupliek met alle nodige schriftelijk bewijzen gered en aangetekend verstuurd. Twee dagen later verscheen ik op de rechtbank om in geval van dat mijn dupliek en de schriftelijke bewijzen niet op tijd binnenkomen bij de rechtbank. Nadat mijn naam werd opgeroepen, ben ik naar voren gegaan en de rechter zei; “u heeft schriftelijke gereageerd, waarom bent u hier?” Ik antwoordde; “ik ben hier uit voorzorg, dat mijn schrijven niet op tijd arriveert.” Vervolgens vroeg de rechter; “Is de advocaat nog actief in de zaak?” “Nee heb ik gezegd. De advocaat is in mijn beleving nooit actief geweest, daarom ben ik hier. Ik wens niet dat die advocaat iets hiermee te maken heeft of krijgt.” De rechter antwoordde daarop; “het is duidelijk.”
De uitspraak. Op de eerste pagina wordt de naam van de advocaat genoemd als vertegenwoordiger. Vervolgens zijn citaten van de advocaat, die opgenomen zijn in de uitspraak. Deze zijn nadelig voor mij. De bewijzen die ik heb verzonden die de tegenpartij kunnen verzwakken zijn weggelaten.
Voor mij is het duidelijk dat de betrokken rechter onzorgvuldig tewerk is gegaan en heeft geen gebruik gemaakt van mijn schriftelijk dupliek en bewijzen. Ik kan alleen concluderen dat de beslissing was al aangenomen voor het indienen van mijn dupliek.
Ik vind dat de rechters vervolgt moeten worden voor hun blunders en onzorgvuldigheid.
